- btn-1
- btn-2
- btn-3
- btn-4
- btn-5
- btn-6btn-6_closed
- III sjå verb ser, såg, sett
Eldre kjelder
VAgd16-
29 og 33
,
Fyresdal1698
,
Rbg1698
,
L
,
Gbr1743
,
Eiker, Modum og
Sigdal1744
,
W
,
Ws
,
VSO
,
H
,
NoOrds1810-12
36
,
Snm1810
,
A
,
R
,
R1
,
R2
,
R3
Målføreformer (måleførevariasjon annan enn lik oppslagsord eller sjølvgjeven)
se
flatbygdene på Austlandet mangstad, Agder mangstad, Vesterålen sumstad, Troms fylke mangstad, Finnmark fylke
notid
sir
Ød sumstad, Vikna, No mangstad
sær
Lesja
sjer
NØd sumstad, SGbr sumstad, Shl R1, Norfjord mangstad, Nesset, Ndm mangstad, STrl mangstad, NTrl, Sømna, Brønnøy
sjir
Ndm mangstad, Åfjord, Stoksund
sjår
Tysfjord
notid fleirtal
sjå
Vang i
Va, Hallingdal, Nu, Eidfjord, Vo, Nhl sumstad
fortid
så
bym.
mst, flatbygdene på Austlandet mangstad, Agder mangstad, Vesterålen sumstad, Trondenes, Finnmark fylke mangstad
såw
Gauld sumstad
so
Gjerpen, Eidanger
sou
ØvRendal
fortid fleirtal
sågo
Valdres sumstad, Hemsedal, Gol, Nes i
Hall
såge
IAgd A1, Hl o
fl A, Vo, Hamre, Masfjorden
sogo
Hallingdal A, ØvHall, Uvdal
fortid konjunktiv
søgje
Tel sumstad A2
fortid partisipp
sitt
Ød sumstad, SVestl mangstad, Sfj sumstad, Stordal, Bjugn, Oppdal, Ålen, Selbu, Namd sumstad, Helg sumstad
set
Uvdal, Hylestad, Søgne, Åseral, Vigmostad, Ulvik, Evanger, Gloppen
sjett
NØd, Shl R1, Austevoll, Nhl R, Bremsnes, Trl mangstad
sjitt
Nesset, Ndm mangstad, Fos mangstad, Meldal, Oppdal
sedd
No mangstad, Troms fylke sumstad, Finnmark fylke
sjedd
Trh
Etymologi
norrønt
sjá
(sé, sá,
sám,
sét)
1.
a. oppfatta (lys, synsinntrykk) med augo (og laga
seg bilete i hjernen ved at synsinntrykka blir
transporterte dit gjennom synsnervane og bearbeidde
mentalt); sansa med synet
eg ser det (
A2
)
eg såg at han kom (
A2
)
gift de mæ du sir, så får du bònn så
høre (
R.SvareSS
142
)
i klårvêr kunne det blotte auget sjå heilt over
mot Fiskarhalvøya (
FløgstadU3
169
)
augo skal sjå, fingrane skal stå (
Stjør
) berre sjå, men ikkje røra
du skal verte blind og inkje sjå soli på
lenge (
ApSe.
13,11
)
du såg ikkje eit steinkast framføre
deg (
ÅrbGlåm
1959,97
)
dei trur ikkje ein gong det dei ser (
HaugeVDP
266
)
i gåte: kvat er
det: eg seer det, du seer det, kongen seer det sjeldan,
vår herre seer det aldri? Svar: sin like (
A.Min
160
)
han er blindaste som inkje vil sjå (
Liest.NF
IV,178
)
det var litt ansles å sjå det enn å tenke på
det (
Du.MM
319
)
han vilde ikkje sjå han for sine
augo (
Ga.
VI,185
)
b. tenkja seg at ein ser; sjå noko(n) som noko anna (i
tankane); vera synsk
ho måtte heiltupp læ, når ho tenkte på, at ho
hadde sett honom som prest (
Visl.H
6
)
at dei ser "far" (vardøger)
hender ikkje fullt så ofte (
H.Skirb.TT
69
)
når eg lukkar augo, er det framleis fjorden ved
Ramsnes eg ser (
FløgstadDP
45
)
*ho kann kje sjå og kjenna Guds frelsa og Guds
fred (
NSalm
113,2
)
han Knut såg litt meir enn folk flest, heitte
det seg (
Myrv.IT
23
)
c.
biletleg,
, (om noko ikkje-biologisk, * teknisk
innretning el tankesystem) registrera
Lenke til oppslagsord: registrera (ID: 192364)
(noko som
menneskeauga ikkje oppfattar)*mi kjære stugu, som så mangt mit arbei
såg (
E.StormD
233
)
asdicen (kunne)
"sjå" til sides og framover (
I.VaageNot
63
)
desse stjernene er sjølvsagt ikkje målte med
noko optisk instrument - det er berre teorien som
har "sett" dei (
NorskT
1953
)
2. skjøna, røyna, registrera, resonnera seg fram til
gjennom observasjon (ikkje nødvendigvis berre med den
fysiske synssansen)
eg ser kva han vil (
A2
)
eg såg korleis det ville gå (
A2
)
ho var ikkje dum, det såg du i andlete på
henne (
Du.MM
153
)
me hev set at kvotienten vert mindre når me gjer
dividenden mindre (
ØieTT
60
)
(eg ynskte) å lære meg
å skilje det sanne frå det falske slik at eg kunne sjå
handlingane mine klart (
G.Skirb.GiljeFH
I,288
)
ho såg inga anna råd enn å flytta ut (
Klassekampen
2003
)
ordtak,
: når folk er burte, ser ein best, kvat dei
dugde (
A.Ordspr
16
)
har de set kor vondt denne gjentungen min har
det (
Du.MM
72
)
ein skulle ratt sjå det var rav ruskande
gali (
HolthKF
177
)
i vend
ser du
skjønar du (nytta * til å
understreka noko som er el blir opplyst el
forklart); jfr serdu
Lenke til oppslagsord: serdu (ID: 208768)
det er no inkje alle, som hava same
nattur ser du (
JansonMS
59
)
den tid ho var ung, støla ho her oppe,
ser du (
HaugeKG
11
)
eg veit ingenting eg, ser du, om Unn,
anna det alle veit og har sett (
Ves.Is
121
)
men, ser du, han valde akkurat
meg (
Farbr.E
31
)
3. venda blikket (og tanken) konsentrert og merksamt
mot noko (* for å studera, læra å kjenna (utstelling,
natursyn ) el for å nyta som kunstnarleg uttrykk
(film, skodespel )); vera tilskodar til
*den leiken den vilde han sjå (
A.
I,21
)
hann såg nokk for djuft i de vakre augom
henna (
Dølen
1869,9,3,1
)
*dra krakken bortått glaset, så sett vi øss og
ser (
Prøys.
IX,16
)
i eit høljande regnver sat ho der og såg trafikken
passera (
Strilen
1982
)
(lokalkonservatisme fører til)
at ein ofte ikkje vil sjå lengre enn til det
næraste neset (
GulaT
1985
)
sundagskveldane gjekk han ... til byen, og såg
dei filmane som var å sjå der (
Du.MM
187
)
sjå fjernsyn
4. granska, undersøkja, freista å finna
ut
so flidde han henne lyklekjippet, og ho ...
vilde sjå um ho kunde læsa (
GOS
VI,11
)
vi ska' sjå, om dæ kan let se gjera, å greie ut lite
om desse uventa eigedomshøver (
Kl.ØVG
83
)
han var så redd at 'n itte torde snu seg og se om
det var tussen (
ÅrbGlåm
1965,103
)
så spring ho dit for å se ka det e (
NFL122Laksefj
167
)
5. vurdera (som), oppfatta (som), døma om noko frå
eit visst standpunkt el ein viss synsvinkel
bygdefolket sjøl såg det som heilt uskyldig at
ungdommen låg i lag i brølløp (
LeirfallMM
93
)
dei andre høvedsmennene såg det ikkje
likt (
NFL105Senja
132
)
vi må ... sjå tinga frå deira
synsvinkel (
G.Skirb.GiljeFH
I,279
)
vi såg det som eit stort tap då han ... slutta
hjå oss (
FrislidHalseNH
186
)
det er i dette lyset vi må sjå
innlandsfisket (
Kirkn.Ekn.IF
85
)
vi stelte oss opne til å ta med ting som
informantane såg som viktige (
FjonFusa
1977,75
)
jentene såg det som ei stor ære å få vere med og
servere (
LeirfallMM
89
)
6. treffa, møta (nokon)
*kanskje so det lagas må ein gong endå, at vi
hverandre atter sjå (
Vi.D
186
)
dei såg og tala ved henne ofte (
NFL11Ød
23
)
7. oppsøkja, vitja (oftast med
retningsuttrykk)
eg lyt fell sjå sta' åt karom mine att (
Kl.LS
47
)
*fyrr han ville si moiri sjå (
FvLi.Moe
50
)
so vilde ho ein sumardag sjå vestpå stølen ...
te døtterne sine (
NFL36Va
145
)
kanskje du ser hit i kveld? (
Du.JF
II,467
)
den som skal alle folk sjå, han lyt mange stig
gå (
NFL35Rog
37
)
8. syta for (å få utført el utretta
noko)
han måtte koma ut og sjå å finna seg noko
vilt (
R.S
6
)
smeden fær venja seg av med å hogga hoven til etter
skoen og helder sjå å laga skoen etter hoven (
Fedrah
1878
)
9. (oftast i samb med gjerne el
helst) ynskja, føretrekkja (at noko
er på ein viss måte)
me ser gjerna, at der kjem istand eit nytt
bispedøme (
Fedrah
1879
)
det finnst mange, som helst såg, at det norske flag
ikkje hadde svenske fargar og det svenske ikkje
norske (
Fedrah
1879
)
Mussolini ... såg gjerne øya
(Korsika) som ein del av
Italia (
SS
1975,549
)
10.
a. leva samtidig som;
oppleva
Lenke til oppslagsord: oppleva (ID: 193214)
ein skal ikkje syta fyr den dagen ein ikkje
ser (
NFL35Rog
42
)
ein mann som har sett sine beste år (
Nyst.SON
38
)
du har da set ei natt i Øyvære før? (
Du.MM
275
)
b. vera vitne til
noko slikt har me aldri sett før (
DT
2010
)
11. avventa
Lenke til oppslagsord: avventa (ID: 192365)
(utan å gjera noko før ein
prosess er avklåra over tid)so fekk dei sjå etter kvart (
Sel.A
11
)
eg har slite med motivasjonen, så vi får sjå kva det
blir til
serl i samb
venta og sjå
venta til noko uvisst er
avklåra
inntil vidare seier dei lite om
prøvedrifta. Dei ventar og ser (
Driva
1983
)
berge ovafor dem var for bratt. Dei
måtte vente her og sjå (
Du.MM
301
)
12. nytta i imp som innleiing på ei utsegn, serl for å
leia merksemda mot noko, understreka noko , ofte med
avbleikt tyd
sjå dette er nokot, vi alle meir elder mindre lida
af (
Vi.SkrS
I,304
)
sjå kor det kryr (
Kl.IH
69
)
*min store fader døydde, - sjå det me alle
må (
Lauvd
II,71
)
dei fortel så mangt, men sjå, vi sæter ikkje på
det (
Setr.DSM
183
)
sjå difyr miste han kongedømet (
Norst.KD
31
)
i uttr for at noko ein kunne venta, ikkje
skjerno skulde Odd med rette havt skillingen att, men
sjå um han fekk (
Hovd.O
35
)
serl ofte nytta i rel måldå gjekk djevelen frå honom, og sjå, englarne
kom og tente honom (
Mat1914
4,11
)
sjå, kvi gjera dei på kviledagen det, som dei
ikkje hava lov til (
Mark1883
2,24
)
(serl i skriftleg framstelling) nytta som
tilvising til andre tekster el tekststader,
jamføri evri (øvre) Thelemork er det rikaste mål, og
der er dei fleste og beste folkevisur (sjå Landstad og
Bugge) (
Vi.SkrS
I,278
)
um telefonering av telegram, sjå art.
102-105 (
TelegrIn
IV,52
)
13. fp sett, vurdert, opplevd (frå
ein viss synsvinkel el på ein viss måte)
demokratisk set vart difor protestantismen praktisk
mest ein fiasko (
SS
1911,379
)
i røyndi er utgreidingi helder laus, vitskapleg
sét (
SS
1928,386
)
historisk set er dette verket ... mykje
upålitelegt (
Liest.UIÆ
12
)
det er ei veldug utviding, geografisk set, det
norske målet fær i denne tidi (
Indr.NM1927
9
)
i vend
stort sett
vurdert i heilskap (med mindre vekt
på einskilde detaljar); i det store og heile
min kommentar i Kringsjå synest eg
stort sett held mål også i dag (
T.Solh.IS
36
)
stort set er dei norske husmøderne
samvitsfulle (
Den17Mai
1932
)
B. refl, sjå seg med ymse
utfyllingar
1. med subst, ofte med tyd vurdera noko som mogleg å
gjera, såleis
a.
sjå seg råd til el |sjå seg råd til|
(òg med prep
med)
1. sjå seg utveg til
ho var ei ungmøy, og han såg seg ingor
råd til å få tak i henne (
2.SamSe.
13,2
)
2. meina at ein har pengar
til (
Kl.ØVG
90
,
Flat.S
11
); jfr II råd
Lenke til oppslagsord: råd (ID: 1042874)
(1)dette vil kosta ein del, og det er
uvisst om heradet ser seg råd til dette
no (
SogFj
1962
)
b.
sjå seg saknad i
sakna, kjenna sakn
over
bygde umkring vatne såg se sakna ti,
at dette fiskjê vart øy'lagt tå
utgravingen (
Kl.LD
8
)
c.
sjå seg stunder til
sjå seg tid til
der ... Tørber Landsem såg seg
stundir til det, møtte han upp i
faglaga (
Up.K
294
)
d.
sjå seg syn
(med ulike prep) meina at ein har
råd el høve til (
Dølen
1869,4,3,2
)
me må prenta visor og små bøker, som
kver mann kan sjå seg syn til å kaupa (
Dølen
1868,22,3,3
)
til lappar brukte dei leivningar etter
skoarbeid eller ... andre ting dei såg seg
syn med å bruka (
ByogBygd
X,139
)
e.
sjå seg tid til
(òg med prep med)
meina at ein har tid til noko
Helmer ... såg seg aldri tid til
å dra ut meir (
Du.MM
25
)
han ser seg visst ikkje tid med å
komme hit (
E.HoemGBH
I,54
)
f.
sjå seg ein tur
ta seg ein tur (
GlTidHitra
53
)
ho laut sjå seg ein tur innetter
hjellen og leite (
Schum.F
89
)
g.
sjå seg utveg til
meina at noko er mogleg for ein
(serl økonomisk) (
D.BlixHH
110
)
um mannen såg seg utveg til å sende
pengar ... so vilde dei vera
kjærkomne (
Kl.IH
180
)
2. med adj, meina at ein er det adj
uttrykkjer
a.
sjå seg fri
kjenna seg fri
*d'æ tungt omkring te vandre, å aldre
sjå se fri (
A.
I,13
)
b.
sjå seg god for
meina at ein er i stand
til (
Kl.ØVG
91
)
c.
sjå seg nøydd til
meina el innsjå at ein er nøydd
til (
S.Esk.SM
170
)
autoritetarne såg seg nøydde til å
bruka sterkare åtgjerder (
Fedrah
1879
)
difor slit dei med skulda, og har set
seg nøydde til å leiga ut huset til andre
lag (
Den17Mai
1932
)
d.
sjå seg opprådd
meina at ein ikkje er i stand
til
han såg se upprådd med å koma korkje
fram hell attende (
Kl.LS
53
)
3. med adj, oppnå ein tilstand med synet som adj
uttrykkjer, såleis
a.
sjå seg blind på
overførd tyding,
, fokusera så sterkt på ein detalj at
ein misser heilskapsoversynet
ein skal ikkje sjå seg blind på talet
på soldatar (
DT
2006
)
b.
sjå seg lei på
få nok av; jfr III lei
Lenke til oppslagsord: lei (ID: 491935)
(3a)
c.
sjå seg mett på
bli lei av å sjå på; ofte nytta nekt om å vera sers
hugteken el oppslukt av eit syn
*Mikkel kann ikkje sjå seg mett; han
dreg seg kringum og augo gneistar (
VaageLS
60
); jfr II mett
Lenke til oppslagsord: mett (ID: 837128)
(1b)
d.
sjå seg rik på
sjå på noko som set ein i lyft
stemning
eit auga, som ser seg rikt på
Dykker (
JansonHH
156
)
e.
sjå seg sint på
irritera seg kraftig
over
je har sett meg så sint på den
førkj-ongen i lengre ti (
Prøys.
IV,80
)
4. med prep el adv, såleis
a.
sjå seg att
sjå seg attende
*han såg seg att ivi hær (
FvLind.
66
) over herda
han såg seg ikkje att ein gong då han
rusla bortover (
D.BlixHH
32
)
b.
sjå seg attende
(òg med adv
tilbake) sjå bak
seg
nå må du lovå me, at du inkje ser de
attende (
Dølen
1869,9,3,2
)
c.
sjå seg føre
(òg med prep for)
passa på kor ein går (
Kl.LS
114
); vera varsam (og undersøkja godt) før
ein gjer noko
elles må ein sjå seg fyre med slike
umbyte, for meltingi kjem ofte i ulag når ein gjev
for mykje av det eine slaget (
Nesh.HF
10
)
*den, som er ved sans og ser seg fyr,
... han lett seg bergar utor naud og
fåre (
Sk.VT
79
)
eg legg dykk på hjarta, brøder, at de
ser dykk fyre med dei som veld usemje (
RomSe.
16,17
)
ja ongkar er je, je tok itte den
fysste den beste, je hadde stunder tel å sjå meg
føre (
Prøys.
VII,57
)
d.
sjå seg heim att
(òg med adv
heimover) gå el reisa heim
etter å ha vori borte (
E.MoenJS
14
,
E.HoemGBH
I,119
)
e.
sjå seg ikring
(òg med adv
omkring) sjå seg
om
sidan såg kongen seg i kring på
sjået (
Den17Mai
1930
)
han hørte motorkakkinga før han fekk
set seg i kring (
Du.MM
251
)
turistar frå hotellet går tur og ser
seg omkring langs Torget og
Sundrevegen (
Hallingd
2001
)
f.
sjå seg om
1. sjå rundt seg (for å orientera
seg) (
GOS
VI,102
)
sidan gjekk gjenta rundt og såg seg um
alle stader (
NFL17Rog
14
)
dei måtte alle gå litt omkring og sjå
seg om på holmen (
D.BlixHH
10
)
2. reisa ut (for å gjera seg kjend på
nye stader) (
GOS
VI,70
)
kom du til byen, sa dei du gjekk og
kopa, men når byfolk kom på landet, var det for å
sjå seg om (
JonssonN
34
)
3. vera varsam med (å gjera)
noko (
Kl.ØVG
38
,
Kl.R
188
)
han vil gjerne sjå seg um fyrr han
vel (
S.Hegg.S
37
)
4. (med prep-uttr med
etter) orientera seg med tanke
på å finna noko serskilt
dei ... burde absolutt sjå seg om
etter ein ny jobb (
Hallingd
2007
)
g.
sjå seg rundt
sjå seg ikring (
Håløygm
1939,346
)
det er berre å sjå seg rundt, det er
mykje elende (
Hallingd
2009
)
han ... såg seg rundt, og der sto
ho (
UlsteinH
32
)
h.
sjå seg ut
velja ut (
Kl.LS
232
)
ho Anne hadde set seg ut
kiste (
Barm.HK
18
)
Peter den store hadde ikkje set seg ut
nokon ettermann (
S.Esk.SM
230
)
C. med ymse utfyllingar
1.
sjå an
vurdera (noko) over ei viss tid før
ein dreg konklusjonar
kommunistane bør sjå det an og halda
kruttet tørt (
FløgstadU3
56
)
var det eit høveleg gifte borti bygda
... fann de
(foreldra) gjerne eit
påskot til å be ho heim så sonen fekk sjå ho an (
LeirfallMM
76
)
han ville sjå tida an (
UlsteinE
I,54
)
ein vil sjå an kor mange som
søkjer (
Hallingd
2005
)
2.
sjå att
1. sjå igjen (noko(n) ein har sett før,
men ikkje på lenge)
*um aldri eg deg atter ser, då ovtung
verd min veg (
KrohnSmåkv
21
)
so fekk eg då sjå att fødesheimen min
og skyld-folket mitt (
Se.SSF
49
)
2. sjå attende
*når federne sjå att på jordi, dei
kann kjenna sitt folk og sitt land (
A.
I,74
)
3. sjå etter (
Hof i Sol
)
3.
sjå attende
sjå bakover (i rom el
tid)
lat meg ikkje vera millom deim som
legg handi på plogen og ser attende (
NSalmT
453
)
4.
sjå av garde
ta avskil med nokon (og ha ansvar
for at vedkomande kjem vel av
garde)
(løytnanten)
hadde jobben med å sjå heile
Minde-kompaniet avgarde (
SkreBW
34
)
5.
sjå bort frå
ikkje ta med (i eit resonnement),
ignorera
(fleirtalet)
har ei moralsk magt, som ein klok kongsråd ikki
kann reint sjå burt frå (
Dølen
1866,30,4,2
)
ei konsekvent gjennomføring av dette
synet vil òg føre med seg at ein må sjå bort frå
dei demokratiske idéane (
JonssonTS
I,246
)
den makta vil ha fordelen som ...
er reie til - utan seremoniar - å
sjå bort frå dei små lands rettar (
T.Solh.IS
19
)
eg kan ikkje sjå bort frå at det
verkeleg var nokon som drap far din (
Sjøstr.H
96
)
6.
sjå etter
1. leita etter, søkja
etter
dei var oppi lynghaugane og såg etter
krekling (
Du.JF
II,60
)
"kor mange braud hava de? gange og sjå
etter!" Og då dei hadde seet etter, sagde dei:
"fem og tvo fiskar." (
Mark1889
6,38
)
mannen ... såg etter jenter med
spesielle kvalifikasjonar (
SognerTelsteUST
56
)
2. undersøkja, granska, finna ut,
rekognosera
kono kom ut og skulde sjå etter kven
som var komen (
A.
I,196
)
sjå efter i gamle protocoller om
torskehandelen i Bergen (
Vi.SkrS
II,207
)
eg lout sjå etter korleis hine gjorde
det (
Kl.IH
49
)
3. kontrollera, sjekka
(han) såg
etter alt, som skulde vera medhavt på
båten (
A.
I,217
)
summer samrekneskapen og sjå etter at
inntekter, utgifter og månadsjamvekt samsvarar med
samandraget (
TelegrIn
1935,133
)
4. passa på, ha omsut
for
ho ... tok på seg å sjå ette
sjukingen (
Loup.Tel
121
)
no lyt mi sjå vel etter
kræturi (
GOS
V,84
)
ein ny stallkar ... såg bettre
etter i huset (
Vi.Blk
175
)
5. leggja (hovud)vekt på å styrkja,
fremja
kongen og officererne sjå efter eit
godt hærvæsen og liva for det (
Dølen
1866,27,4,3
)
6. nytta som
vurderingskriterium
det galdt um kva ætt ho
(gjenta, med tanke på giftarmål)
var av: "han ska sjå ette
fokkeslagje som ette gjeiteslagje" (
GOS
IV,76
)
7. ta som mønster el
førebilete
no vilde karane finne ut konsti
... dei hadde elles ein gamal grimstol å sjå
etter (
Kl.IH
96
)
elles heldt dei fram at Athen aldri
skulde sjå etter Sparta (
S.Kolsr.SG
43
)
7.
sjå for seg
førestella seg, tenkja seg at ein
ser, sjå (i tyd A1b)
ein såg henne for seg i
tankane (
Du.MM
137
)
han kom til å bli slik som ho hadde
set han for seg (
H.M.Ves.H
8
)
ein kan sjå for seg at Justinian ikkje
såg på det som ei arv, men eit lån (
FæreGKI
74
)
CIA såg for seg eit nytt
Cuba (
DT
2001
)
8.
sjå fram til
gle seg til; jfr fram
Lenke til oppslagsord: fram (ID: 265061)
(1a)
9.
sjå framover
orientera seg mot framtida og leggja
fortida bak seg
også i den situasjonen må dei klara å
løfta blikket og sjå framover (
VestNytt
2005
)
10.
sjå igjennom
lesa igjennom (utkast til) eit
skriftleg produkt med tanke på kontroll,
oppretting og kvalitetssikring
i kvar by skal det vera ein
rekneskapskunnig ettersynsmann til å sjå igjennom
rekneskapane til kommunen (
LovByst
§ 44
)
av Shakespeare-umsetjingi til Henrik
Rytter hev eg til no sét igjenom og og saumfare 19
skodespel (
SS
1931,395
)
11.
i vend
sjå gjennom fingrane med noko
i vend
sjå gjennom fingrane med noko
godta noko som burde ha vori
påtala; jfr finger
Lenke til oppslagsord: finger (ID: 767667)
(1)
12.
sjå heim
1. vitja barndomsheimen el heimstaden
etter at ein har flytt ut
ein dag hadde barnegjenta, Hilda,
fenge lov å sjå heim åt foreldri sine (
Jaast.N
102
)
2. gå heim, koma seg
heim (
Verdal
)
13.
sjå i
1. sjå på lang avstand; skimta
eg ser i eit tårn (
NFL4Ndm
3
)
fram mot middag klåra det upp, so du
såg i soli (
NesV
78
)
2. vera tolmodig, sjå noko an, venta
(serl venta med å sigla ut til vêret blir
betre)
eg trur du skal sjå i før du tek
laust, kanskje han gjev seg litt med
vêret (
SykkylvenOrd
)
ellers fekk han kanskje sjå i det eit
døgn til (
BerkaakODSL
84
)
han Leonhard sa til mannskapet at dei
skulle vente og sjå i han
(vêret)
litt (
Håløygm
1968,309
)
14.
sjå noko i
1. tilskriva noko visse (verdiladde)
eigenskapar
ikkje så at ho såg noka skam eller
ulykke i det (
Du.MM
66
)
dei såg ikkje noko verdi i desse
brukstinga (
GulaT
1979
)
2. tykkja mon i, sjå gode eigenskapar
ved, ofte nytta i retoriske spørsmål knytte til
kjærleiksforhold
kva ser du i han?
kjerringane undras over kva han såg i
ho, eller ho i han - at den vakre jenta
ville ha den halvgamle karen (
LeirfallMM
78
)
15.
sjå i auga
(òg i pl
augo)
1. retta blikket mot augo til ein
annan, ofte nytta som teikn på at ein har reint
samvit i høve til den andre el at ein meiner alvor
(i ei viss sak)
han såg henne så truhjarta i auga som
ho var mor hans, og lova bedring (
Du.MM
114
)
2.
overførd tyding,
, innsjå at noko ikkje er til å
unngå
kongen ... såg i augo den tanken
at han sjølv ville bli nøydd til å gje opp det
norske kongedømet (
KohtMH
81
)
16.
sjå i landet
gjera seg godt kjend med eit
kystområde sett frå sjøen
å "sjå i lande", som det heitte, var
ein stor kunst. Og beste fiskarane kunne den
kunsten (
Håløygm
1956,470
)
17.
sjå i nåde til
vera positiv til (og
hjelpa)
Gud såg i nåde til dei som arbeidde
hardt og levde sparsamt (
Stokk.N1
135
)
18.
sjå i tida
vera tolmodig, venta med noko, ta
seg god tid (
Krok.GF
I,95
,
SlapgardTDÅ
47
,
Setr.DSM
220
)
19.
sjå i vegen
dra av garde, ta på
ferd (
Kl.Fr
367
)
20.
sjå i veret
undersøkja vêrtilhøva; jfr III i
Lenke til oppslagsord: i (ID: 313310)
(A1h)
21.
sjå igjen
ha gjensyn med; sjå att
den gamle byen Königsberg som han var
vaksen opp i, var øydelagd i krigen, sjølv ikkje
ruinane hadde han von om å få sjå
igjen (
E.HoemFDM
8
)
22.
sjå ikring seg
sjå seg rundt
*so ikring seg hun mund sjå, liksom
der var fåre på (
Vi.D
150
)
best som dei såg i kring seg, såg dei
'kje lenger nokon annan en Jesus (
MarkSe.
9,8
)
23.
sjå inn
1. retta blikket innover i noko (ofte
nytta bil.)
dei var ikkje huga på å late nokon få
sjå inn i børsepipa si gamlekarane (
NFL40Helg
81
)
*sjå meg i mitt hjarta
inn (
NSalm
457,3
)
ho såg inn i framtida
berre (
Du.MM
234
)
2. vitja, sjå om
dei komo stundom og sågo in til
honom (
Vi.SkrS
II,234
)
du såg inn ti mi i mi
sorg (
GOS
IV,215
)
eg får vel sjå inn som snarast lell
då (
SlapgardTDÅ
29
)
24.
sjå innom
vitja
Lenke til oppslagsord: vitja (ID: 192374)
sjå innum når du hev hug ti
de (
Visl.GG
188
)
no kan vi få flesk i huset og noko å
by folk, når dei ser innom til oss (
Liest.NF
I,88
)
du val sjå innom døra (
Du.IB
117
)
25.
sjå langt
sjå på med intensitet og
kjensle; (med prep etter)
sterkt ynskja seg noko; jfr langt
Lenke til oppslagsord: langt (ID: 486188)
(2c)
26.
sjå likt til
sjå el skimta (teikn på)
noko
ingen såg likt til røyk av
båten (
Du.MM
10
); jfr II likt
Lenke til oppslagsord: likt (ID: 792146)
(1)
27.
sjå mellom fingrane med
sjå gjennom fingrane
med (
ÅrbØvOrkd
1977,6
); sjå finger
Lenke til oppslagsord: finger (ID: 767667)
(1)
28.
sjå ned
bøya hovudet og venda blikket
nedover (ofte som teikn på skam el sjenanse, el i
bøn)
i skjære skamma vart han ståande og
sjå ned (
Du.MM
327
)
folk la hendene sammen og såg ned i
still bøn (
LeirfallMM
88
)
29.
sjå ned på
vanvyrda, forakta
*slit du vondt som griskokk og nesten
synk i kne, så er det slettes ingen som ser ned på
deg for det (
Prøys.
VIII,152
)
ikkje sjå ned på meg grunna dialekta
mi (
BT
2009
)
30.
sjå om
1. gjesta, vitja
du lyt sjå om oss (
Stange
)
han laut opp på setri og sjå om gjenta
si (
NFL62Gbr
59
)
gutane fór i store hopar og såg om
jentene på lofta (
LeirfallMM
75
)
2. besøkja (nokon som er sjuk, einsam
el gamal) for å gje omsorg
eg var sjuk, og de såg um
meg (
MatSe.
25,36
)
Chacaia skulle med til byen for å sjå
om mora på sjukehuset (
EspelidSDS
76
)
3. sjå til (tamdyr, bygningar for
å kontrollera at alt er i orden)
siste nettene før kalvinga såg dei om
kua titt og jamnt (
ÅrbGlåm
1979,132
)
endå hev eg no voret uppe og set um
gravi hans (
Fedrah
1879
)
4. kontrollera snarer el andre
fangstreiskapar for å sjå om det er vilt
der
ein måtte sjå om snarene med ikkje for
mange dagars mellomrom (
ÅrbGlåm
1967,70
)
31.
sjå opp
1. retta blikket oppover (mot himmelen
el frå sitjande stilling mot nokon som
står)
han såg opp ... men der oppe var
det ikkje anna enn skyhimmelen å sjå (
Du.MM
287
)
då han såg upp, vart han var
ferdamannen (
DomSe.
19,17
)
2. bli merksam på noko(n) etter at ein
har seti konsentrert om eige arbeid, lesing
om ei stund såg han opp, for han merka
at ho vilde snakke med han (
Du.MM
206
)
3. serl i imp, bli (brått) merksam på
ein fare, passa seg
32.
sjå opp for
serl i imp, passa seg
for
sjå opp for Valium! (
GulaT
1979
)
33.
sjå opp til
(òg med prep åt)
ha stor vyrdnad for; beundra, respektera
bonden ... seer upp til kunskap
som til soli etter ljos og varme (
Vi.SkrS
II,67
)
ein dugande prest ... som
bygdafolke jamfare såg opp te med
vørna (
Kl.ØVG
158
)
ho oppsøkte forskjellige kunstnarar ho
såg opp til (
SS
2000,2,65
)
34.
sjå over
granska, kontrollera
dermed tok dei til å sjå over klæda
hennar Tora (
KvisliTD
72
)
eg (var)
eit ærend ned i naustet, skulde sjå
over nokre garn (
Barm.HK
19
)
kaptein Brun ... hadde set yvi
vegarbeide (
Kl.IH
92
)
35.
sjå over skuldra
kontrollera el fylgja med på det
nokon gjer (serl om skriving) utan at vedkomande
veit om det el godkjenner det
(Hydro som
oppdragsgjevar for bokprosjekt har
ikkje) prøvd å sjå over skuldra mi
for å finne ut kva eg skriv (
FørdeSH
7
)
36.
sjå på
1. festa blikket på
han måtte snu seg og sjå på
henne (
Du.MM
160
)
eg såg på farmor som smakte på maten
med ei skei (
Bratl.HPV
50
)
mamma såg på kjolen, men sa ikkje
noko (
DjupvikBL
85
)
eg må visst gå, sa Lars og såg på
klokka (
SunneL
82
)
dei to mennene såg på kvarandre, for
første gong på lang tid (
E.HoemKFF
251
)
2. sjå (i tyd A3)
han fekk sjå på byen litt og gjera seg
kjent (
Up.D
2
)
ein kvell itte eg hadde sitt på
dagsrevyen (
Belsv.IDL
37
)
3. undersøkja, vurdera (til eit visst
føremål, * innkjøp),
kontrollera
presten vår hadde ... bedi han
gjera ei ferd hit og sjå på
skuleposten (
Kl.IH
109
)
4. ha serleg kjensle for el haldning
til (noko)
*dei sågo med harme på annan manns
hygge (
A.
I,164
)
me ser alvorleg på dette
hærverket (
Strilen
1982
)
eg ser ikkje så mørkt på det at eg
trur eg vert gåande utan arbeid til eg er vorten
pensjonist (
GulaT
1982
)
5. vurdera el oppfatta (som
noko)
(lensmennene)
va nok sedde på som kongens
tenestmenn lel, om døm inte hadde kongeleg
utnemning (
Kl.ØVG
199
)
ein annan viktig attraksjon ved
sirkuset var akrobaten, som vi kan sjå på som ei
levandegjering av heltedådane i
eventyret (
P.Lars.LienNF
74
)
Bondepartiet såg på krisa som ei
priskrise (
FurreVH
137
)
eg var redd nokon såg på oss som
avdanka og ubrukelege (
Hallingd
2009
)
opplysningsintellektuelle såg på seg
sjølv som dei åndelege leiarane for den vestlege
verda (
SS
1998,80
)
6. ta omsyn til, vurdera som
interessant
*berre sjå på dei fine og blåsa åt
alle hine (
A.
I,42
)
7. nytta som kriterium for
vurdering
*fyrst skal han sjå på gagn og so på
gaman (
A.
I,71
)
8. leggja vekt på, vurdera som
viktig
*lat deim etter pengar grava, dei som
stødt på rikdom sjå (
A.
I,32
)
um dæ va no bratt såg døm inte så nøye
på (
Kl.ØVG
8
)
dæ va beite åt husdyrom døm såg my'y
på (
Kl.R
21
)
9. vera sparsam, knipen
med
hundre tusen dalar skulde dei inkje
sjå på (
Loup.Tel
281
)
10. kjenna att el bli var serskilde
trekk (hos noko(n) ein fester blikket
på)
han såg på ho at ho var ei kvinne tapt
i eit fornuftsekteskap (
Nordlys
2001
)
11. avventa og vurdera på lengre
sikt
han svara at vi fekk sjå på
det (
A.NordalJ
86
)
37.
sjå til
1. ha tilsyn med, passa på,
kontrollera
Olav, farbror hennar, såg til garden
til ho var vaksi (
GOS
I,62
)
(dei skulle)
sjå te, at ailt gjekk rett og
riktig te (
Kl.R
291
)
2. ha tilsyn med, sjå om (husdyr) (og
kontrollera at alt er som det skal)
han ... såg til buskapen, kva han
turfte (
GOS
I,78
)
3. passa på, stella, pleia (ein
sjuk)
morsyster hans såg til han med han
låg (
GOS
I,22
)
4. gjesta, vitja,
besøkja
han lova elles han snart skulle sjå
til Gryttings att (
Setr.DSM
235
)
5. undersøkja, røkja etter, sjå
etter
da me ser til, yrer og kryr det med
sau (
Kl.IH
69
)
6. ta fatt på, setja i gang med (eit
arbeid el ei handling)
eg vil sjå til at få nedskriva det
vesle eg kjenner (
Vi.SkrS
II,321
)
er han (skulen)
ikkje so god ..., so fær dei
sjå til å byggje han betre upp (
Fedrah
1879
)
7. sjå, registrera (noko) om (noko(n)),
ha kontakt med (nokon)
me såg ikje meir til
honom (
Kl.IH
47
)
8. (med inf-merke) å sjå
til av utsjånad,
tilsynelatande
Ingemund var ein gild kar, både å sjå
til og i framferd (
Reit.SV
20
)
å sjå til er tøygjing den mest
einfelde måte me kann brigda ein likam på; men i
røyndi er det ikkje so (
HavigLF
I,75
)
ho var lykkelig å sjå til (
Du.Sam
51
) såg lukkeleg ut
38.
sjå til rettes
passa på, ordna med, syta for at alt
går som det skal
ho ser det til rettes alt, so det
inkje vert sløst i huset (
S.Esk.B
III,112
)
det var ikkje godt å vita kva som
kunne henda på stølen når folk ikkje lenger kunne
sjå til rettes der (
Solh.Sr
386
)
39.
sjå ut
1. kasta blikket ut over eit større
område, anten frå inne i ein bygning el frå eit
serskilt utsiktspunkt
ho såg ut av vindauget, ut over
fjorden (
TeigeLV
176
)
*han såg ut på dei steinutte
strender (
A.
I,21
)
2. velja ut, plukka ut
han hadde med stor umtanke set ut dei
bibelspråk, som kunde rettast mot kvar
iser (
Fedrah
1879
)
3. kontrollera, sjå etter
(fangstreiskapar)
ein gong han såg ut ("vekte") fellene
sine fann han heile fem mårar (
Driva
1988
)
4. gje (syns)inntrykk av eit visst
slag
ho såg so snild og vitug
ut (
A.
I,251
)
eg visste koss eit esel såg
ut (
Hallingd
2009
)
5. upers, (om stode, tilstand,
framtidsperspektiv , med spesifiserande adv)
framstå som truleg el plausibel på ein viss
måte
ser det ille ut hjå oss, so ver viss
på at det ser like ille ut hjå
fienden (
Lagfør
)
6. (om synleg tilstand ein viss stad)
gje eit sterkt negativt inntrykk (òg med retorisk
nekting) el eit inntrykk i samsvar med
spesifiserande adv
når hausten kjem og jarnvegen er
ferdig, tenkjer eg det ser ut etter
rallarane (
Up.DS
39
)
etter dei 5 åra krigen varte såg det
ikkje ut etter dei (tyskarane)
i dette huset (
Driva
1982
)
40.
sjå ut etter
fylgja ein gjest ut når han
går (
Folldal
,
Andebu
,
Mo i Tel
;
NFL11Ød
108
,
NFL16Ød
89
)
41.
sjå ut for
upers, gje inntrykk av, verka som
noko er tilfelle
eigje kalk og disk ha itte kjørkja ått
den gongen ser dæ ut for (
Kl.Fr
52
)
det var den framande grånen som heilt
fekk overtaket, såg det ut for (
Krok.ID
195
)
42.
sjå ut som
1. likna på; gje inntrykk av (at noko er
tilfelle)
*sjå me ut som herrar, so få me
herre-rom (
A.
I,41
)
hoggaren hadde steinmjøl på
arbeidsklædi sine og skorne hans var uppskrubba og
fila, han såg ut som ein mann (
Ves.ST
65
)
(han) ser
ut som han meiner det (
VL
1984
)
*je ... ser ut som om ittno' er
gjort (
Prøys.
X,74
)
Mari sat i rishaugen og såg ut som ho
var skamfull (
Mæl.NÅ
62
)
2. upers, (om stode el tilstand) gje
inntrykk av (at noko er tilfelle el
sannsynleg)
det ser ut som folk er verst mot oss
dumme (
Du.MM
330
)
førebels ser det ut som om
prioritetsplanen for fylkesvegar kjem til å
halde (
SamfSoFj
61
)
det såg ut som om han måtte rista orda
ut av kroppen (
VillunEFA
149
)
43.
sjå ut til
1. gje inntrykk av (å vera på ein viss
måte, ha noko sers i sinne )
far såg ikje ut til å vilja ha meir
snakk um det (
Kl.IH
52
)
dei tre nye karane ... ser meg ut
til litt av kvart (
A.KlæboOAH
165
)
dei drakk øl og såg ut til å keie
seg (
A.Bjørk.CS
94
)
den største av ulvane såg ut til å
vere den mest modige (
Holsv.BB
91
)
2. upers, (om (teikn på) tilstand el
stode) gje inntrykk av (at noko er tilfelle i
notida el kan ventast i framtida)
da såg ut til at trollet skulde
vinna (
A.
I,247
)
det såg ikje ut til, å finnast
fatigfolk å kalle, so vidt eg foor (
Kl.IH
72
)
det såg ut til regn (
Du.Sam
205
)
44.
sjå åt
1. ta til med, setja i gang med (eit
arbeid el ei handling)
eg får sjå åt å koma heim
att
du får sjå åt du får
sitja (Vanl)
jinten' fekk sjå ått å gifte seg så
fort dom rakk det (
Prøys.
IV,41
)
2. kontrollera, sjekka
sjå åt om det ikkje vart ho som fekk
li for det (
SnmSchum.Kv.
63
)
no skulde ho sjå åt fjøset litt fyrr
ho la seg (
NFL11Ød
171
)
3. undersøkja, granska, finna
ut
du skulde rida til tings og sjå åt, um
det skulde laga seg noko med saki di (
Sk.SHI
22
)
til slut tek sultanen på seg å sjå åt,
korleis Rysslands interesse i Dardanell-saki kann
verta vernade. (
Fedrah
1878
)
4. leita
Lenke til oppslagsord: leita (ID: 192382)
(etter
noko)sjå åt om det ligg ein kniv borti
skåpet (
VSlidre
)
5. gå på vitjing til, sjå innom,
besøkja
de kunde spurt han, um han nyst hev
set åt syster si (
Jaast.N
64
)
6. sjå på noko, vera tilskodar el
publikum til noko
brudri vilde inkje dansa, ho vilde
berre sjå åt (
JansonMS
46
)
